Hoofdstuk 2.3: Het Kalam argument

3. Het Kalam cosmologische argument

Het 3e argument voor het bestaan van God is weer een cosmologisch argument. Dit argument is naar mijn mening lang niet zo sterk als dat van Leibniz, maar dit argument is wel een stuk simpelere te gebruiken en is een van de meest favoriete en meest gebruikte argumenten voor het bestaan van God.

Het kalam argument is eigenlijk heel erg simpel van vorm, het bestaat in feite uit 3 stappen:

1. Alles wat ontstaat heeft een oorzaak
2. Het universum is ontstaan
3. Conclusie: het universum heeft een oorzaak

De Nederlandse taal is soms wat onduidelijk, daarom zal ik het argument ook even in het engels vertalen:

1. Whatever begins to exist has a cause
2. The universe began to exist
3. Therefore, the universe has a cause

De reden dat ik het argument ook even in het Engels formuleer is dat “beginnen te bestaan” een beetje raar klinkt in het Nederlands, en mensen begrijpen misschien niet meteen wat “ontstaan” in houdt.

Nu zal je misschien meteen iets opmerkelijks opvallen. Namelijk: “Ik zie het woord God nergens staan?”

Zoals ik in het begin van dit hoofdstuk al zei is het niet de bedoeling dat we “God van de gaten” argumenten gaan gebruiken. Dit deductief argument geeft ons namelijk het bestaan van God pas helemaal op het einde als we gaan deduceren wat de natuur van de oorzaak van het universum moet zijn.

Ik ga alle 3 de punten individueel verdedigen en zo gauw we bij de conclusie aankomen zal ik laten zien dat het bestaan van God logisch en onvermijdelijk uit dit argument voortvloeit.

Alles wat ontstaat heeft een oorzaak

Eigenlijk zou je verwachten dat dit geen enkele verdediging nodig heeft, maar vreemd genoeg wordt dit punt vaak door Atheïsten aangevallen. Punt 1 lijkt echter meteen instinctief waar te zijn. Het wordt misschien duidelijker als ik punt 1 anders formuleer:

- Iets kan niet uit niets voortkomen zonder oorzaak

Ik kan het zelfs nog simpeler formuleren:

- 0 (niets) + 0 (geen oorzaak) = 0 (niets)

Persoonlijk zou ik zeggen dat we bijna geen groter “ja, duh” gehalte kunnen krijgen dan bij dit. Wat een Atheïst dus in feite moet zeggen is dat het universum veroorzaakt uit absoluut helemaal niets kan zijn ontstaan. Maar hoe absurd is dit? Als de Atheïst beweert niet te geloven in God omdat dat in zijn ogen gelijk staat aan “magie”, dan mag hij wel eens uitleggen hoe 0+0=1 niet ERGER is dan magie. Zelfs al zou een tovenaar echt een konijn uit een hoge hoed kunnen toveren, dan heb je in ieder geval nog de tovenaar zelf, en de hoed natuurlijk. Maar als je wilt beweren dat het universum uit totaal niets is ontstaan zonder enige oorzaak dan heb je zelfs dat niet eens.

Ik zou zeggen: niets is niets en blijft niets. Want hoe kan een universum ontstaan als er niet eens de mogelijkheid is voor een universum? Niets is niets en niet iets.

Desondanks proberen veel Atheïsten toch deze veronderstelling aan te vallen.
We zullen nu kijken naar de argumenten die ze gebruiken:

Volgens Kwantum mechanica kunnen dingen wel degelijk onveroorzaakt gebeuren

Kwantum mechanica (de wetenschap die zich bezig houdt met het gedrag van subatomische deeltjes, d.w.z. deeltjes kleiner dan atomen) geeft ons inderdaad een beeld van een wereld die volgens hele andere regels werkt dan de wereld die we op grotere schaal aantreffen. KM is een wetenschap waarvan we nog maar heel erg weinig af weten. Een bekende Kwantum theorist zei eens: “als je denkt dat je Kwantum mechanica begrijpt dan begrijp je Kwantum mechanica niet.”

Onthou goed dat de veronderstelling in het Kalam argument niet is: “alles heeft een oorzaak” maar “alles dat ONTSTAAT heeft een oorzaak.”

Het klopt inderdaad dat we in het gedrag van subatomische deeltjes gebeurtenissen tegenkomen die geen oorzaak lijken te hebben. Een voorbeeld is radioactief verval, dit lijkt te gebeuren zonder dat er een oorzaak voor is. Maar de Atheïst beseft 3 dingen hier niet:

1: het betreft hier gebeurtenissen van deeltjes die al bestaan
2: Als je geen oorzaak kunt vinden wil dat niet automatisch zeggen dat er ook geen oorzaak is.
3: We weten nog erg weinig van kwantum mechanica af. Er zijn minstens 10 huidige interpretaties van kwantum niveau gedrag. Lang niet allemaal zijn interpretaties waarin dingen gebeuren zonder een oorzaak.

Het is geen enkel probleem voor het Kalam argument dat er op kwantum niveau gebeurtenissen kunnen plaats vinden zonder oorzaak. Deze gebeurtenissen vinden namelijk plaats tussen deeltjes die al bestaan. Het is niet zo dat er in kwantum mechanica iets ontstaat uit letterlijk helemaal niets zonder oorzaak.

Hoe zit het dan met virtuele deeltjes in zogenaamde kwantum fluctuaties?

De Atheïst kan nu wijzen naar zogenaamde virtuele deeltjes die uit chaotische gebeurtenissen genaamd kwantum fluctuaties voortkomen. Hier hoor je zelfs wetenschappers vaak zeggen dat de virtuele deeltjes uit het niets komen, minder dan een seconde bestaan en daarna weer in het niets verdwijnen.

Maar dit berust op een misverstand. Wetenschappers hebben het niet over letterlijk niets wanneer ze dit zeggen. Virtuele deeltjes komen voort uit een chaotische “zee” van energie genaamd nul-punt energie. Hieruit kunnen virtuele deeltjes voortkomen. Maar dit gebeurt altijd in paren. Dat wil zeggen dat er een positief en een negatief deeltje uit de kwantum zee komen. De ene heeft positieve energie (boven nul) en de andere heeft negatieve energie (onder nul). Daarin komen ze weer samen in de kwantum zee waardoor de totale energie weer op nul komt.

Maar besef wel dat wanneer we het hier over “nul” hebben, dat we het niet hebben over “niets”. Je kunt het vergelijken met 0 graden Celsius. Er is een boven nul en een onder nul. Maar 0 graden Celsius wil niet zeggen dat er geen temperatuur is. Het zelfde geldt voor de kwantum zee. Er is positieve energie en negatieve energie die weer samenkomen op het nulpunt. Er ontstaat dus niet iets uit het niets. De kwantum zee is weldegelijk “iets”.

Het universum heeft zichzelf veroorzaakt?

Persoonlijk vind ik dit argument overduidelijk onlogisch overkomen, maar deze verdediging is nog vrij recentelijk door 2 bekende atheïsten gebruikt, namelijk Daniel Dennett en Quentin Smith. Daniel Dennett gebruikte deze verdediging tegen Dr. William Lane Craig in een officieel debat op een universiteit in de verenigde staten.

Dr. William Lane Craig is de meeste bekende verdediger van het kalam cosmologische argument en hij is mijn favoriete apologist. Dr. Craig is een filosoof, theoloog en historicus en wordt gezien is als waarschijnlijk de sterkste verdediger van Christendom in de wereld)

Daniel Dennett zei in het debat tegen Craig dat hij het eens was met allebei de veronderstellingen in het kalam argument. Alles wat ontstaat heeft inderdaad een oorzaak en het universum is ontstaan, MAAR zei hij, het universum heeft ZICHZELF veroorzaakt!

Craig wees hem daarna echter op een erg simpel filosofisch probleem, dat het namelijk onmogelijk is voor iets om zichzelf te veroorzaken aangezien iets namelijk dan eerst moet bestaan om zichzelf daarna te laten ontstaan. Maar dat is totaal logisch tegenstrijdig. Het alsof je zegt dat een moeder zichzelf gebaard heeft.

Dennett had daarna ook geen antwoord op, hij gaf eigenlijk toe dat Craig gelijk heeft en maakte toen de compleet onlogische opmerking dat wanneer een argument met logische veronderstellingen leid naar een in zijn ogen onlogische conclusie (dat God bestaat) dan zal er toch wel iets mis moeten zijn met die logische veronderstellingen, al wist hij niet wat.

Ik vond dat toch wel een erg sterk voorbeeld van hoe wanhopig sommige atheïsten kunnen zijn wanneer ze geconfronteerd worden met een logisch argument voor het bestaan van God. Sommige mensen zullen en kunnen gewoon niet accepteren dat God bestaat ook al kunnen ze de argumenten voor zijn bestaan niet weerleggen.

Quentin Smith echter probeerde zijn positie, dat het universum zichzelf veroorzaakt heeft, nog enigszins te verdedigen. Zijn positie was dat het universum geen oorzaak nodig heeft als alle componenten in het universum elkaar veroorzaken. Dus dat er niet zo zeer een oneindige reeks aan oorzaak en gevolg is, maar een een oneindige hoeveelheid oorzaken die allemaal zowel de oorzaak als het gevolg zijn van elkaar.

Ik zou hier natuurlijk gewoon leibniz’ argument op los kunnen laten (zie 1. Het leibniziaanse cosmologische argument) en dat zou voldoende zijn om Smith’s verklaring te weerleggen (Dr. Craig deed dit ook toen hij in debat was met Smith), maar er zijn nog meer problemen met Smith’s idee.

Op de eerste plaats moet hij stellen om een oneindigheid van gelijktijdige oorzaken en gevolgen te hebben moet hij aannemen dat het universum oneindig groot is en gevuld met een oneindige hoeveelheid materie. Maar dit gaat ver voorbij wat wetenschap kan aantonen. Hij beriep zich op het feite dat wetenschap aantoont dat het universum steeds groter wordt en dat dit uitdijen continue sneller gaat. Het universum zal dus altijd groter blijven worden en daarom dus oneindig moeten zijn.

Maar die conclusie is niet wetenschappelijk en KAN niet eens wetenschappelijk zijn. Het enige wat het kan aantonen is dat universum potentieel oneindig is (ik leg deze term straks uit wanneer ik het probleem van oneindigheid ga uitleggen) maar dat houd nogsteeds in dat er een eindige hoeveelheid ruimte en materie is, alleen dat de ruimte de mogelijkheid heeft om oneindig lang te blijven groeien. Maar dat houdt in dat er op ieder moment altijd een eindige hoeveel ruimte blijft en uiteraard ook een eindige hoeveelheid materie. Smith’s idee is slechts gebaseerd op een aantal wetenschappelijk suggesties terwijl deze niet door wetenschap aangetoond zijn en zelfs niet door wetenschap aangetoond KUNNEN worden. Wetenschap kan nooit aantonen dat iets oneindig is want er is altijd de mogelijkheid dat het gaat om een hoeveelheid die zo groot is dat we het niet kunnen meten maar dat het toch niet gaat om een oneindigheid, maar slechts om een extreem groot getal.

Deze problemen (er zijn nog meer eigenlijk) samen met het leinbiziaanse cosmologische argument zijn daarom voldoende om aantonen dat Smith’s idee niet werkt. Misschien ook interessant om te weten dat Smith zelf dit argument ook niet meer gebruikt.

In conclusie kunnen we dus zeggen dat veronderstelling 1 waar is. Het volgt niet alleen de wetten van logica wat de tegenargumenten niet doen, maar de tegenargumenten zijn aantoonbaar onjuist of op zijn minst heel erg twijfelachtig. We kunnen dus met vertrouwen zeggen dat wanneer iets ontstaat het een oorzaak heeft.

Het universum is ontstaan

Nu we hebben kunnen vaststellen dat punt 1 juist moeten we gaan kijken naar punt 2. Punt 1 kan namelijk wel waar zijn, maar als het universum niet is ontstaan dan is punt 1 simpelweg niet van toepassing op het universum. Want iets dat niet ontstaan is kan ook geen oorzaak hebben.

Ik ga op 2 manieren aantonen dat het universum ontstaan is. Op de eerste plaats hebben we wetenschappelijke redenen dat het universum ontstaan moet zijn en ten tweede hebben we filosofische redenen dat het universum ontstaan moet zijn. Laten we eerst kijken naar wat de wetenschap ons te vertellen heeft:

De oerknal theorie

Ik kan me voorstellen dat voor vele van jullie al deze praat over het universum en deeltjes jullie behoorlijk boven de pet gaan aangezien de meeste mensen zich niet echt bezig houden met zulke soort zaken. Maar ik zal proberen de wetenschappelijke kijk op het ontstaan van het universum zo simpel mogelijk weer te geven.

Wat is het universum nu eigenlijk? Het universum is de wereld van materie en energie (de deeltjes waaruit alles is opgebouwd) wat zich bevind in ruimte (locatie) en tijd (wanneer). Albert Einstein toonden aan met zijn relativiteitstheorie dat ruimte en tijd echter het zelfde is. Simpel gezegd:

Tijd is een eigenschap van ruimte. Zonder tijd is er geen ruimte, en zonder ruimte is er geen tijd.

Kwantum mechanica vertelt ons dat er niet zoiets bestaat als een lege ruimte. Ruimte is niks anders dan de plek die materie/energie inneemt. Dus met andere woorden:

Zonder materie/energie is er geen ruimte, zonder ruimte is er geen materie/energie

We kunnen hier dus uit concluderen:

Materie/energie en ruimte/tijd bestaan tegelijk of ze bestaan niet. Geen van deze componenten kan los van de andere bestaan. Je kunt geen tijd hebben zonder ruimte en materie/energie, geen materie/energie zonder tijd of ruimte, enz.

Maar is het universum er altijd al geweest? Of kunnen we aantonen dat het begin heeft?

Wij leven zoals je weet op een planeet genaamd de aarde, deze planeet draait samen met andere planeet om een ster genaamd de zon. Dit vormt het zonnestelsel. Hier zijn 2 tekeningen van hoe het zonnestelsel van ver in de ruimte er uit zou zien:

Hier zie je dus dat onze planeet samen met nog andere zoals mars, Venus en Jupiter bijvoorbeeld allemaal rond de zon draaien. De lijnen die je ziet geven aan hoe de planeten rond de zon draaien. Maar ons zonnestelsel is verre van het enige zonnestelsel dat er is. Er zijn nog veel meer zonnestelsels.

Onze zon is slechts 1 van 400 miljard sterren die in een grote spiraal draaien genaamd het Melkweg sterrenstelsel. Hier is een tekening van hoe de Melkweg er van een afstand zou uitzien. Met een pijl staat aangegeven waar ons zonnestelsel zich ongeveer bevind:



Maar ons sterrenstelsel is slechts 1 sterrenstelsel uit 100 miljard sterrenstelsels die samen het universum opmaken. Als we nog iets verder uitzoomen zien we nog meer lichtpuntjes die zich ver van de Melkweg af bevinden:




Die lichtpuntjes lijken misschien individuele sterren, maar op deze schaal lijkt dat maar zo. Die lichtpuntjes zijn allemaal sterrenstelsels zoals de Melkweg. En ieder sterrenstelsel bestaat weer uit een paar 100 miljard sterren, al verschillen ze allemaal van grote. Als we nog verder uitzoomen zien we dat er miljarden sterrenstelsel zijn in het universum:



Is ons universum niet wonderbaarlijk? Als ik de schoonheid en gigantische afmeting van het heelal aanschouw moet ik altijd denken aan deze bijbel zin, de eerste zin van psalm 19: "de hemelen verklaren de glorie van God"

Maar er is iets bijzonders met al deze sterrenstelsels. Wetenschappers zijn er achter gekomen dat alle sterrenstelsels zich van elkaar af bewegen. Het universum wordt dus continue nog groter. Het is constant aan het uitdijen en wordt maar groter en groter.

Het is even belangrijk om een veel voorkomend misverstand op te helderen. Het is het dus niet zo dat alle sterrenstelsels "door de ruimte vliegen” maar het is zo dat de feitelijke ruimte zelf zich uitstrekt. Je kunt je dit voorstellen alsof je een ballon hebt waar stippen op staan, wanneer de ballon opblaast strekt de oppervlakte van de ballon zich uit. De stippen bewegen hierdoor allemaal van elkaar af terwijl de stippen zelf even groot blijven, maar de afstand tussen de stippen wordt steeds groter. Zo is het ook met de sterrenstelsels. De afstand tussen de sterrenstelsel wordt constant groter.

Maar dat wil dus zeggen dat hoe verder je terug gaat in de tijd, hoe kleiner het universum wordt. Miljarden jaren geleden was het universum dus vele malen kleiner dan dat het nu is. En als je nog verder terug gaat is het hele universum slechts zo klein als een sterrenstelsel. Nog verder terug is het maar zo klein als een ster; zo klein als een planeet; zo klein als een huis; zo klein als een voetbal; zo klein als een pingpong bal; zo klein als een potloodpunt; zo klein als een atoom; tot uiteindelijk het universum letterlijk in het niets verdwijnt. Dit punt wordt de “singulariteit” genoemd en dit is het absolute begin van het universum. Het universum begon als een ondenkbaar klein puntje wat met een explosieve snelheid begon uit te dijen. Dit was het begin van alle ruimte, materie, energie en zelfs het begin van de tijd. Dit is wat de oerknal theorie wordt genoemd (in het Engels heet het "The Big Bang"). Ik kan niet ingaan op al het wetenschappelijk bewijs hiervoor maar dit is iets wat algemeen geaccepteerd wordt door astronomen. Bedenk dat een "theorie" in de wetenschappelijke zin van het woord niet een "idee" of "gissing" is maar een bewezen model.

Bedenk goed dat de singulariteit zich niet in een oneindig lege ruimte of zo bevind. De singulariteit IS alle ruimte. Het bevind zich dus in letterlijk niets. Sterker nog, alle ruimte, materie en energie en zelfs tijd ontstaan hier uit... absoluut helemaal niets????


Maar dit is een heel, heel erg groot probleem voor de Atheïst. Voordat de oerknal theorie bekend was en bewezen was door de wetenschap, was de Atheïstisch positie dat het universum gewoon altijd al bestaan heeft en daarom dus geen God nodig heeft om het te laten ontstaan. Maar de wetenschap laat ons zien dat deze positie onjuist is. Het universum heeft weldegelijk een begin.

hier zie je een kort filmpje van hoe de oerknal ongeveer geweest moet zijn (al is dit natuurlijk onmogelijk in beeld weer te geven) wat we zien is een "explosie" uit het niets dat energie wat voor een deel in materie vormt en ruimte zelf voortbrengt. De eerste seconde van de video moet je zeg ook zien als de allereerste seconde van de tijd:





Nu wil ik je nog een filmpje laten zien over de oerknal met een wetenschapper die er uitleg over geeft (wel in het Engels zonder ondertiteling ben ik bang). Ik neem aan dat deze mevrouw een Atheïst is en ze bespreekt ook wat Atheïstische "oplossingen" voor het dilemma dat de oerknal met zich meebrengt voor Atheïsten.
(misschien interessant om te weten dat de oerknal theorie bedacht is door een Belgische priester genaamd George Lemaitre)
Want als tijd, ruimte, materie en energie uit het niets zijn ontstaan in de oerknal besef dan dus even goed wat de Atheïst zal moeten geloven: dat het universum zonder reden, zonder oorzaak uit totaal absoluut niets is ontstaan. Hij zal moeten geloven dat 0+0= een universum. Een absolute onmogelijkheid. Kijk maar eens naar wat voor "oplossingen" ze geeft:




Vanuit een Atheïstische positie leidt het ontstaan van het universum tot een logische onmogelijkheid, namelijk dat het universum uit het niets is ontstaan zonder oorzaak (0+0=1???). Om deze reden zal de Atheïst proberen te ontkennen dat het universum is ontstaan en aangezien hij zich niet meer kan verbergen achter een eeuwig universum zal er een andere oplossing bedacht moeten worden. Dus wat voorgesteld is (dat zag je de wetenschapper in het filmpje ook doen) is dat er niet maar 1 universum bestaat, maar een heel multiversum. Dus dat dit universum inderdaad ontstaan is, maar dat het is ontstaan uit een universum dat daarvoor bestond. Dus dat de oerknal niet het absolute begin was, maar het begin van DIT universum en het einde van het vorige universum. En dat universum komt weer voort uit een ander universum en zo tot in het oneindige. Dus in plaats van een eeuwig universum om zich achter te verbergen probeert de Atheïst zich nu te verbergen achter een eeuwig multiversum.

Los van het feit dat hier nog geen enkel wetenschappelijk bewijs voor is, is dit idee echter logisch onmogelijk. Zelfs als zou er wetenschappelijk bewijs komen dat er voor dit universum al een ander universum bestond, dan nog lost dit niks op voor de Atheïst. Laat me uitleggen waarom:


Het probleem van oneindigheid

Nog voordat de oerknal theorie bewezen werd konden we al aantonen dat het universum niet eeuwig was. De reden hiervoor is dat dit zou inhouden dat er een oneindige hoeveelheid tijd is. Dus laat mij je eens deze vraag stellen:

Is er altijd al een gisteren geweest?

Stel je eens voor dat we deze vraag met "ja" beantwoorden. En stel je eens voor dat we ook eeuwig zouden kunnen leven. Sterker nog, stel je eens voor dat we al een eeuwigheid geleefd hebben. Stel je voor dat wij twee een afspraak hadden gemaakt die al oneindig lang staat, en die afspraak is dat ik jou een 10 euro geef na een oneindige hoeveelheid tijd. Wanneer krijg je dan de die 10 euro?

Je zou kunnen zeggen: “nu, want er is al een oneindige hoeveel tijd voor nu geweest”

Maar was er gisteren niet ook al een oneindige hoeveelheid tijd voorbij gegaan? Of vorige week? Of een miljoen jaar terug?

Het probleem is dat je niet iets kunt krijgen na een oneindige hoeveelheid tijd. Je kunt niet voorbij een oneindigheid komen. Als iets geen begin heeft dan heeft het ook geen eindpunt. Dus een afspraak die al oneindig lang staat kan nooit ten einde komen.

Laten we nog een gedachte experiment doen. Stel je voor dat er een eeuwig levend wezen bestaat. Het enige wat dit wezen doet is tellen. Het telt iedere seconde 1 nummer. Dit wezen telt bovendien ook alleen maar positieve getallen (getallen boven de nul). Dit wezen is dus als eeuwig bezig met getallen boven de nul te tellen. En je gaat vandaag eens kijken bij welk getal hij nu is. Je zou zeggen dat dit geen probleem kan zijn want er zijn een oneindige hoeveelheid getallen boven de nul.

Maar bij welk getal kan hij dan vandaag zijn? Het probleem is dat hij bij geen enkel getal kan zijn, want welk getal hij ook noemt, je kunt dan altijd terug rekenen naar een begin punt. Als hij zegt 100 triljoen, dan weet je dus dat hij niet al een eeuwigheid maar pas 100 triljoen seconde aan het tellen is. Welk getal hij ook noemt, er moet altijd een begin punt zijn. Ondanks dat er een oneindige hoeveelheid getallen boven de nul te bedenken zijn, toch kan je er niet oneindig lang op tellen.

En zo is het ook met de gebeurtenissen of momenten van tijd in het universum/multiversum. Als er altijd al een moment voor dit moment was dan zouden we nooit dit moment bereikt kunnen hebben. Het is alsof je staat te wachten op een trein die een oneindige afstand moet afleggen voordat hij bij het station aankomt. Het is onmogelijk.

Maar kunnen nog op een andere manier bewijzen dat een eeuwig verleden onmogelijk is. Maar voordat we dat doen zal ik eerst het verschil tussen een potentiële en een feitelijke oneindigheid uitleggen.


Potentiële oneindigheid: een eindige hoeveelheid dat onbegrensd groter kan worden maar altijd een eindige hoeveelheid blijft.

Feitelijke oneindigheid: een daadwerkelijke oneindige hoeveelheid dat in zijn geheel bestaat.

Potentiële oneindigheden zijn mogelijk. Ik kan bijvoorbeeld beginnen te tellen: 1,2,3,4,5,6,7,8,9,10... en ik zo oneindig lang doorgaan. Maar hoe lang ik ook blijf doorgaan, op ieder moment heb ik een eindige hoeveelheid geteld. Ik zal altijd op een specifiek getal zitten. Er zal nooit een moment komen waarop ik kan zeggen: "Ah, nu heb ik een oneindigheid bereikt". In tegenstelling tot het voorbeeld van het eeuwig tellende wezen is dit scenario wel mogelijk. De reden daarvoor is omdat mijn tellen een beginpunt had. Er komt dus nooit een daadwerkelijke oneindigheid bij kijken. Een Potentiële oneindigheid is dus in feite geen oneindigheid maar een eindige hoeveelheid die constant kan blijven groeien.

Maar een feitelijke oneindigheid is precies wat het woord zegt: het is feitelijk oneindig. Je zou het een “echte” oneindigheid kunnen noemen. Maar deze oneindigheid kan echter niet bestaan buiten wiskunde om. Zo gauw je het toepast op onze temporele realiteit dan krijg je logische tegenstrijdigheden (zoals de vierkante cirkel).

De wiskundige David Hillbert illustreerde dit met een kort verhaaltje, genaamd Hillbert’s hotel:

Hillbert’s hotel:

Stel je voor dat je op vakantie wilt maar je weet geen leuk hotel. Een vriend raad je "hotel oneindigheid" aan. Dus je vraagt aan je vriend of je niet eerst moet boeken. Maar je vriend stelt je gerust dat ze altijd wel een kamer voor je hebben. Dus je gaat naar het hotel toe. En de naam doet het hotel eer aan. Het hotel heeft namelijk een oneindige hoeveelheid kamers. Dus je loopt naar de receptie om om een kamer te vragen, maar tot je verbazing zie je een bordje op de receptie staan met daarop: “Helaas, al onze kamers zitten vol, we hebben namelijk een oneindige hoeveelheid gasten.”

Dus je loopt boos naar de receptionist en zegt: “Ja, nou breekt mijn klomp. Hebben jullie een oneindige hoeveelheid kamers en dan nog kan ik geen kamer huren!”
De receptionist kijkt op en zegt: “Oh, u wilt een kamer huren? Maar dat is toch geen probleem?”
Dus je vraagt verbaast: “Maar alle kamers zitten toch vol? Ik bedoel, je hoeft er echt geen gast uit te gooien voor mij hoor.”
De receptionist antwoord: “Dat ga ik ook niet doen hoor. let maar op!”

De receptionist roept vervolgens via de intercom om: “Willen alle gasten 1 kamer opschuiven.” Alle gasten komen vervolgens hun kamer uit. De gast in kamer 1 gaat naar kamer 2, de gast in kamer 2 naar kamer 3, en zo door tot in het oneindige.
De receptionist zegt: “Ok, kamer 1 is voor u vrij.”

Hierdoor heb je toch nog een kamer. Maar je bedenkt je dan opeens dat, voordat de receptionist deze truc uithaalde, alle kamers vol waren! En niet alleen dat, nu jij er bent bijgekomen zijn er nog steeds evenveel gasten in het hotel, namelijk een oneindige hoeveelheid gasten.

Dus je zit fijn in je kamer en je wilt je raam open doen. Helaas klemt het raam heel erg dus je gaat naar de receptionist om om hulp te vragen. Als je bij de balie aankomt staan er tot je grote verbazing een oneindige hoeveelheid gasten voor de balie, die natuurlijk allemaal een kamer willen.
Dus je vraagt aan de receptionist: “ga je nu weer iedereen een kamer opschuiven?”
De receptionist antwoord: “welnee, ik heb een veel beter idee.”
Dus de receptionist pakt weer het intercom systeem en roept: “willen alle gasten hun kamernummer verdubbelen en vervolgens in die kamer gaan zitten?”
Aangezien het verdubbelen van ieder willekeurig nummer leidt tot een even getal, komen alle gasten in het hotel in een kamer met een even getal terecht. De gast in kamer 2 gaat naar kamer 4; de gast in kamer 3 gaat naar kamer 6; de gast in kamer 4 gaat naar kamer 8; en zo tot in het oneindige. Hierdoor staan alle oneven kamers leeg. En aangezien er een oneindige hoeveelheid oneven nummers zijn kunnen alle gasten die voor de balie staan een kamer krijgen. Er waren een oneindige hoeveelheid gasten in het hotel en nu kunnen er weer een oneindige hoeveelheid gasten bij. Maar bedenk even goed dat, voordat de receptionist deze truc uithaalde alle kamers bezet waren! Er waren tenslotte een oneindige hoeveelheid kamers die allemaal bezet waren door een oneindige hoeveelheid gasten. Ondanks dat kunnen er toch nog een oneindige hoeveelheid bij. Sterker nog, dit trucje kan een oneindige hoeveelheid keren herhaald worden. Telkens zullen alle kamers vol zitten maar toch zal er altijd nieuwe kamers vrij gemaakt kunnen worden.

En zo gaat het verhaal nog even door. Zo gebeurt het bijvoorbeeld dat alle gasten in de
oneven kamers vertrekken. Dit wil dus zeggen dat er een oneindige hoeveelheid gasten vertrekken maar er blijven nog een oneindige hoeveelheid gasten achter.
Maar stel je voor dat alle gasten moeten vertrekken. In dat geval vertrekken ook een oneindige hoeveelheid gasten maar blijven er 0 gasten over. Of stel dat iedereen behalve jijzelf vertrekt. Dan gaan er ook een oneindige hoeveelheid gasten weg maar blijft er 1 gast over.

Wat dit verhaal wil laten zien is dat een feitelijke oneindigheid niet toe te passen is op onze realiteit. Oneindigheid leidt tot logische tegenstrijdigheden.

Oneindigheid - oneindigheid = oneindigheid
Oneindigheid - oneindigheid = 0
Oneindigheid - oneindigheid = 1

Oneindigheid - oneindigheid = 2

Oneindigheid - oneindigheid = 3

etc. etc. etc.

Dus hoe je het ook wend of keert. Het verleden kan niet oneindig zijn. Tijd moet noodzakelijk een begin hebben gehad. Of er nou 1 universum of een multiversum bestaat, het heeft hoe dan ook een absoluut begin.

Conclusie: het universum heeft een oorzaak

We kunnen nu dus logisch concluderen dat het universum/multiversum een oorzaak heeft.

1. Alles wat ontstaat heeft een oorzaak

2. Het universum/multiversum is ontstaan

3. Conclusie, het universum/multiversum heeft een oorzaak.

Maar nu zijn we er nog niet. Want wat kunnen we nu logisch concluderen over deze oorzaak?

Ik heb het hier in feite al over gehad in het gedeelte over het Leibniziaanse argument, maar ik zal het hier nog even herhalen en ik zal er ook nog wat meer over vertellen.

Het universum of multiversum wordt ook wel de natuurlijke wereld genoemd. We moeten de oorzaak van de natuurlijke wereld dus zoeken buiten de natuurlijke wereld om, met andere woorden in een realiteit die “boven” de natuurlijke wereld staat.
Als we het hebben over het universum/multiversum/natuurlijke wereld dan hebben we het over de wereld van ruimte, tijd, materie en energie.

Met andere woorden, de oorzaak van de natuurlijk wereld is:

- Bovennatuurlijk
- Tijdloos (tijdloze eeuwigheid)
- Immaterieel (bestaat niet uit materie/energie)
- Ruimteloos (niet gebonden aan een ruimtelijke locatie)
- Onveroorzaakt (het is tijdloos en anders blijf je in een oneindigheid van oorzaak en gevolg hangen)

Wat past in deze definitie? We kennen maar 2 mogelijkheden, namelijk: abstracte objecten zoals nummers, OF puur bewustzijn. Maar nummers kunnen niet de verklaring zijn voor het universum want het zijn krachteloze concepten. Ze staan niet in causaal verband (verband van oorzaak en gevolg). Het nummer 7 bijvoorbeeld kan niks veroorzaken, dat is wat het inhoudt om abstract te zijn. De 7 is gewoon een onderdeel van logica. Het kan niet iets anders veroorzaken.

Dus dan blijft bewustzijn over. Maar we hebben nog meer goede redenen om aan te nemen dat de natuurlijke wereld een bewuste oorzaak nodig heeft. Op de eerste plaats is er überhaupt dus de mogelijkheid dat een tijdloos immaterieel bovennatuurlijk bewustzijn het universum veroorzaakt heeft, er is tenslotte niks in de definitie van bewustzijn zelf dat materieel is of gebonden aan ruimte en tijd. Let op dat ik het over bewustzijn zelf heb en niet over hersenen. En als je het gedeelte over het ontologische argument hebt gelezen dan weet je inmiddels dat als het zelfs maar mogelijk is dat God bestaat dan bestaat hij ook.

Een andere reden voor bewustzijn als de oorzaak voor het universum is dat bewustzijn in causaal verband staat. Bewustzijn kan dingen veroorzaken.

Je kunt niet een universum verkrijgen door puur en alleen de mogelijkheid of potentie te hebben voor een universum. Een auto bijvoorbeeld heeft alles wat nodig is om weg te rijden, maar zonder chauffeur zal een auto altijd stil blijven staan. Nu kan een auto bijvoorbeeld gaan rijden door dat er een andere auto tegenaan rijdt en hem zo een duw geeft. Maar in het tijdloze is dit niet mogelijk. Zelfs als dit mogelijk zou zijn heb je een oneindige reeks aan “duwtjes” nodig. Dit is niet alleen logisch onmogelijk maar kan uiteindelijk dus niet als een verklaring dienen.

Maar als de mogelijkheid tot veroorzaken uit zijn eigen natuur voorkomt (zoals een auto met een chauffeur erin, de kracht om potentie om te zetten in feitelijke actie komt dan van “binnen uit”) dan hebben we dat wat nodig is om een universum te veroorzaken. Als de verklaring voor het universum geen bewustzijn zou zijn, dan kan je niet verder komen dan alleen de mogelijkheid of potentie te hebben voor een universum, maar je kunt niet tot het feitelijke bestaan van het universum komen. Bewustzijn kan dat echter wel.

Er is echter nog een zeer goede reden om te concluderen dat de oorzaak van het universum een bewustzijn is. Maar die kan ik denk ik het beste uitleggen aan de hand van een mogelijk bezwaar dat de Atheïst nu nog kan inbrengen...

Atheïstisch tegen-argument: Maar hoe kan je nu een oorzaak hebben zonder tijd?

De Atheïst kan nu zeggen dat het universum geen oorzaak KAN hebben want er is geen tijd buiten het universum om. Hoe kan iets nu iets veroorzaken als er geen tijd is? Tijd zelf kan toch onmogelijk veroorzaakt worden? Veel Atheïsten zeggen heel slim: “kun je zeggen WANNEER het universum niet bestond? Als God tijd gemaakt heeft dan heeft dan heeft hij dat zonder tijd moeten doen; dus als je vraagt WANNEER God tijd heeft gemaakt dan zul je moeten antwoorden dat hij dat NOOIT gedaan heeft”

Dit is een veel gebruikt tegen-argument van Atheïsten. Helaas voor hun is dit tegen-argument slechts meer een misbruik van taal dan dat het ook echt substantie heeft.

Sterker nog, vanuit dit tegen-argument kunnen we ingaan op een zeer sterke reden waarom de oorzaak van het universum een bewuste entiteit moet zijn. De volgende alinea gaat echter erg ingewikkeld worden dus let heel goed op:

Zoals ik al eerder heb gezegd is een niet-persoonlijke oorzaak onmogelijk door een oneindige regressie. Maar er is nog een probleem mee, namelijk dat als de onpersoonlijke oorzaak tijdloos de effectiviteit heeft om zijn gevolg voort te brengen dan moet dat gevolg OOK tijdloos aanwezig zijn. Want er kan namelijk geen verandering plaats vinden binnen de tijdloze oorzaak, omdat het tijdloos is. Dus als er een tijdloze onpersoonlijke oorzaak zou bestaan voor het universum die OOK de effectiviteit heeft om het universum voort te brengen, dan kan de oorzaak nooit bestaan zonder zijn effect. Met andere woorden: Als er een tijdloze onpersoonlijke oorzaak is, dan is het gevolg daarvan een eeuwig universum zijn. Maar we hebben al eerder bevestigd dat dit onmogelijk is. Een persoonlijke oorzaak echter kan dit probleem voorkomen, en wel op de volgende manier. Als we kijken naar persoonlijk oorzaken die zich binnen tijd afspelen (zoals bij onszelf) dan is er sprake van:

1. "de wil"

2. "de mogelijkheid" (potentie)

3. "de actie" (de effectiviteit).

Wanneer we spreken van God die vanuit tijdloosheid creëert dan bevind God’s wil en mogelijkheid zich in tijdloosheid. De actie echter begint op het eerste moment van tijd. Met andere woorden: het is niet zo zeer dat God tijd creëerde, maar het is meer het geval dat tijd het RESULTAAT van God’s creatie.

Laat me dit op een andere manier illustreren:

Stel je een tijdloze wereld voor waarin er alleen maar water bestaat plus een temperatuur van -10 graden. De vraag is: kan het water van vloeibaar naar een bevroren staat gaan? Het antwoord is nee. De potentie is er namelijk voor het water om bevroren te zijn (bij -10 graden is water tenslotte bevroren) dus dan moet de effectiviteit ook tijdloos aanwezig zijn. Dat wil dus zeggen dat het water tijdloos bevroren moet zijn wanneer het zich bevind in een tijdloze werel van -10 graden. Of als je juist zou zeggen dat de potentie er ook niet is, dan is het water tijdloos vloeibaar. Het water moet OF tijdloos bevroren OF tijdloos vloeibaar zijn. Het is echter onmogelijk voor het water om van vloeibaar naar bevroren te gaan als er geen tijd is.

Maar stel je nu eens een tijdloze wereld voor waarin een een man op een stoel zit die wil op staan van zijn stoel. Dan is de wil tijdloos aanwezig, de potentie (de spierkracht van de man bijvoorbeeld) is tijdloos aanwezig en aangezien de effectiviteit dus mogelijk is maar afhankelijk van zijn wil, vind er dus een verandering plaats, namelijk dat de man van zijn stoel opstaat. Aangezien er een verandering plaats vind ontstaat er dus tijd.

Dus als je vraagt wanneer stond de man op? Het antwoord moet dan zijn: op het eerste moment in tijd.

Dus als iemand vraagt: wanneer heeft God het universum gecreëerd dan is het antwoord: op het eerste moment in tijd.

Zoals eerste 5 woorden van de bijbel zeggen: “In the beginning God created...” (In het begin schiep God...)

Maar is er voor causaliteit (oorzaak en gevolg) dan geen tijd nodig? Kan de oerknal wel een oorzaak hebben als dit het eerste moment in tijd is?

De Atheïst kan nog blijven doorgaan dat het universum simpelweg geen oorzaak kan hebben omdat er geen tijd is "buiten" of zonder het universum en dat je dus ook niet kan spreken van causaliteit (oorzaak en gevolg). Met andere woorden: tijd zelf kan niet veroorzaakt worden, omdat oorzaak en gevolgd gebaseerd is op het verloop van tijd.

Dit is echter een zeer moderne kijk op causaliteit en is niet bepaald populair onder Filosofen. De Atheïstische filosoof David Hume had een gelijksoortige kijk op causaliteit maar dit leidde hem uiteindelijk tot het ontkennen van causaliteit zelf! Hume moest concluderen dat oorzaak en gevolg slechts illusies waren!

Ik kan me echter wel voorstellen waarom mensen aannemen dat er tijd nodig is voor oorzaak en gevolg. Wanneer je een steen door een ruit gooit gaat het gooien van de steen tenslotte vooraf aan het breken van de ruit, niet waar? Het gaat in deze volgorde: 1. de steen wordt gegooid 2. de ruit breekt.

Zo simpel steekt het echter niet in elkaar. Causaliteit heeft op zichzelf niets met tijd te maken omdat ieder gevolg feitelijk wordt op het zelfde moment dat de oorzaak efficiënt wordt.

Wat wil ik daar mee zeggen? Dit houdt in feite in dat oorzaak en gevolg gelijktijdig plaats vinden. Laat me dit even uitleggen aan de hand van het causaliteit-probleem van Hume:

Als je stelt dat causaliteit zelf tijd nodig heeft dan ben je genoodzaakt om oorzaak en gevolg los van elkaar te zien als 2 verschillende statussen. Eerst is er de oorzaak en dan pas het gevolg. Hume herkende echter het probleem hiermee aangezien er dan geen connectie bestaat tussen het gevolg en de oorzaak zelf, zoals hij uitlegt in zijn boek "an enquiry of human understanding":

An enquiry concerning human understand - David Hume (engels)
When we look about us towards external objects, and consider the operation of causes, we are never able, in a single instance, to discover any power or necessary connexion; any quality, which binds the effect to the cause, and renders the one an infallible consequence of the other.
An enquiry concerning human understand - David Hume (nederlands)
Wanneer we om ons heen kijken naar externe objecten, en de werking van oorzaken overwegen, zijn we nooit in staat, op een specifiek moment, enige kracht of noodzakelijk verband te kunnen vastleggen; enige eigenschap, die het effect aan de oorzaak verbindt, en de een tot een onvermijdelijke consequentie van de andere te maken.

Hume's kijk op causaliteit leidt tot een absurde kijk op de wereld, wat hij zelf ook later inzag. Vanuit deze kijk op causaliteit, wanneer je een steen tegen een ruit gooit, breekt de ruit niet meteen als de steen de ruit raakt, maar moet eerst even wachten. Het probleem hiermee is echter dat je je moet afvragen wanneer de potentie van de steen om de ruit te breken werd omgezet in de feitelijkheid van het breken van de ruit. Als je causaliteit zelf aan verschillende momenten in tijd verbindt staat de efficiëntie en de feitelijkheid van de steen om de ruit te breken LOS van het breken van de ruit zelf. Dat wil zeggen dat de steen dus in feite niet de ruit gebroken heeft maar dat er een opvolging aan momenten is, waarbij op moment 1 de ruit heel is en op moment 2 de ruit gebroken is. De steen LIJKT echter de oorzaak te zijn maar causaliteit is in feite een illusie. Dat wat wij oorzaak en gevolg noemen is volgens Hume's kijk op causaliteit slechts een chronologische opeenvolging van losstaande momenten. Hiermee moet de causaliteit zelf dus ontkent worden. Dat was het probleem waar Hume's kijk op causaliteit tot leidden. Maar als er geen causaliteit bestaat dan is er geen reden waarom er überhaupt tijd zou kunnen bestaan. Er is namelijk niks dat verandering zou kunnen bewerkstelligen.

Dus als de Atheïst wil stellen dat causaliteit alleen maar IN het universum kan plaats vinden en geen betrekking heeft OP het universum zelf, dan zal hij genoodzaakt zijn het bestaan van tijd en causaliteit zelf te moeten ontkennen; maar het was nu juist zijn punt dat causaliteit alleen kan plaats vinden IN tijd. In feite weerlegt deze vorm van kritiek dus in feite zichzelf. Niet alleen dat, het houdt ook in dat we de hele stroming van tijd plus de verbanden tussen gebeurtenissen als een grote illusie moeten zien.

We moeten dus beseffen dat er metafysisch onderliggende fundering nodig is voor het bestaan van causale verbanden. Causaliteit zelf is ongerelateerd aan tijd. De enige manier waarop causaliteit kan plaats vinden is wanneer oorzaak en gevolg tegelijk plaats vinden:

Maar hoe zit het nu met het ontstaan van het universum?

Het klopt dat het ontstaan van iets een moment in tijd aanneemt en dat het object daarvoor niet bestond. Als je hier oppervlakkig over nadenkt dan lijkt het misschien in de eerste instantie dat het eerste moment in tijd niet ontstaan is. Ik zal echter even wat technischer moeten worden nu dus ik hoop dat iedereen dit nog zal kunnen volgen:

- X begint te bestaan op T als X bestaat op T en er geen eeder moment is dat X bestond en als de feitelijke wereld geen status bevat waarop X tijdloos bestaat.

in het geval van de gebroken ruit houdt dit dus in dat op moment T de gebroken ruit bestond en dat er geen eerder moment was dan T waarop de gebroken ruit bestond (op het moment ervoor was de ruit namelijk nog heel).

Dus op t=1 bestond x (de gebroken ruit) en er was geen moment voor t=1 waarop x bestond.

hoe heeft dit nu betrekking op het ontstaan van het universum. De Atheïst die met deze kritiek kwam wil namelijk in feite zeggen dat het universum niet ontstaan is maar slechts "begonnen" is. Maar met ons nieuwe begrip van causaliteit (voor sommige van jullie dus misschien nieuw) snijdt dit argument geen hout TENZIJ de Atheïst een B-theorie van tijd er op na houdt. Maar daar kom ik later op terug.

Als we dus kijken naar het eerste moment van het universum (U):

- U bestaat op t=1

- er is geen eerder moment waarop U bestaat

- de feitelijke wereld bevat geen status waarop U tijdloos bestaat.

Al deze stellingen zijn waar betreffend het universum op het eerste moment van de tijd (tijdens de oerknal dus).

Ontstaan houdt dus in dat een object een eerste moment heeft waarop het bestaat en dat er geen eerdere momenten of een tijdloze status bestaat waarop datzelfde object bestaat. Aangezien er geen eerdere momenten kunnen bestaan voor het eerste moment in tijd moeten we concluderen dat de tijd zelf is begonnen te bestaan op t=1.

Dit houdt dus in dat het universum weldegelijk is ontstaan. En aangezien oorzaken en gevolgen noodzakelijk gelijktijdig plaats vinden heeft t=1 van het universum een oorzaak die feitelijk werd op t=1 en dat de oorzaak zelf "buiten" of "zonder" het universum moet bestaan in een tijdloze status.

Dat houdt in dat de potentie van de oorzaak (P) tijdloos is en feitelijk (F) werd op t=1.

Een veelvoorkomend misverstand van Atheïsten is echter dat ze de oorzaak van het universum dan willen stellen VOOR het eerste moment van het universum, maar dan zit je dus nog temporeel te denken waarbij je een moment in tijd zoekt voor de potentie (P).

De creatie van het universum is echter makkelijker voorstellen als je het als een hiërarchie ziet of als verticale causaliteit:



En net zoals bij de steen en de ruit vind de feitelijke oorzaak/gevolg relatie plaats op het zelfde moment.

De uitvlucht dat causaliteit alleen van toepassing is IN het universum en niet OP het universum is dus een lege claim die gebaseerd is op het niet begrijpen wat causaliteit nu daadwerkelijk inhoudt.

Zonder een tijdloze oorzaak die zich "buiten" de natuurlijk wereld bevind zou je als Atheïst dus moeten concluderen dat het universum uit letterlijk niets en door letterlijk niets is ontstaan. Als de Atheïst bereidt is dit te geloven, laat de Atheïsten die zeggen dat Atheïsme de meest logische positie is dan voor eeuwig zwijgen. Een positie die nog absurder is dan deze kan ik me niet bedenken.

De laatste verdediging van de Atheïst: de B-theorie van tijd

Op dit punt is er nog 1 uitweg voor de Atheïst en dat is de zogenaamde B-theorie van tijd. Dit wordt ook wel statische tijd genoemd. Een Atheïst kan zeggen dat het universum niet ontstaan is maar dat het universum alleen maar een eerste moment heeft. Dat wil zeggen dat het begin van tijd als het ware de rand van het universum is. B-theorie houd namelijk in dat tijd zoals wij dat ervaren helemaal niet bestaat maar dat er alleen maar ruimte is waarin de tijdsmomenten niets meer zijn dan specifieke locaties. Zeg maar zoals een meetlat een nulpunt heeft maar dat dit slechts de rand van het hele object is.

Er zijn hier echter heel wat problemen mee. Op de eerste plaats is de B-theorie erg controversieel. Er bestaat absoluut geen overstemming tussen filosofen of wetenschappers betreffende deze kijk op de natuur van tijd. Op de tweede plaats is het enige bewijs dat geleverd kan worden voor B-theorie dat van een specifieke versie van B-theorie die geen invloed heeft op het kalam argument, namelijk de zogenaamde “Growing time” theorie. Dat houdt in dat momenten in het verleden nog steeds feitelijk bestaan. Dat wil zeggen dat het verleden zeg maar niet ophoudt te bestaan maar er nog steeds is. Je kunt da illustreren door de tijdlijn te zien als een lijn die je trekt op papier met een potlood. De lijn begint in een punt maar wordt steeds langer. De plaatsen waar je potloodpunt al voorbij is blijven dus nog steeds op papier staan. De tijd groeit als het ware dus. Maar dat heeft dus geen enkele betrekking op het kalam argument, want dit wil nog steeds zeggen dat er een punt is waarop de lijn begon te bestaan. De eerste punt die het potlood zet ontstaat ook onder deze theorie van tijd. Er is dus een externe oorzaak nodig die “de potlood op het papier zet” als het ware.

De enige vorm van B-theorie die het kalam argument kan weerleggen (dat wil zeggen alleen veronderstelling 2 van het argument) is de zogenaamde “block universe” theorie. Deze kijk op tijd houdt in dat de complete tijdlijn van verleden naar toekomst als een geheel in tijdloze toestand bestaat. Dit houdt dus in dat onze ervaring van de stroming van tijd van verleden naar toekomst slechts een illusie is. Je zou kunnen zeggen dat deze kijk op tijd inhoud dat tijd helemaal niet bestaat en dat ieder moment in ons bestaan tegelijkertijd gebeurt.

“Block universe” theorie gaat echter ver voorbij de argumenten die gebruikt worden voor B-theorie en zit vol met allerlei filosofische problemen en tegenstrijdigheden. Dr. William Lane Craig (die ik al eerder genoemd heb een paar bladzijdes terug) heeft 2 boeken geschreven over dit onderwerp. 1 Boek in verdediging van A-theorie (dat is dus de “normale” theorie van tijd) en 1 compleet boek vol met alle problemen die gemoeid zijn met de B-theorie. Vrijwel geen enkele cosmoloog, astronoom of filosoof gelooft in de block universe theorie echter. Bijna alle B-theoristen geloven in de growing time theorie. En zoals ik al zei heeft de growing time theorie geen betrekking op het kalam argument.

Je moet begrijpen dat de block-universe theorie een hele controversiële and extreme kijk op tijd is. Het houdt in feite in dat onze hele ervaring van vroeger, nu en de toekomst een grote illusie is. Het staat als je het mij vraagt bijna gelijk aan iemand die voorstelt dat we in een computersimulatie zoals de matrix leven. Op het einde van mijn boek geef ik allerlei boeken en videomateriaal die aanraad over al de onderwerpen die ik bespreek in dit boek. Daar verwijs ik ook naar materiaal tegen de B-theorie van tijd. Ik zal hier geen moeite doen om tegenargumenten te geven voor deze theorie aangezien maar erg weinig mensen geloven in deze kijk op tijd. Bovendien kan de b-theorie hoogstens het kalam argument weerleggen, maar niet het contingentie argument. Dus mocht ik eens iemand tegen komen die een b-theorist is, dan verwijs ik hem gewoon naar het contingentie argument. Zoals ik al zei is het contingentie argument sterker dan het kalam agument omdat je dan gene hele discussies over oneindigheid en de theorie van tijd hoeft te houden.

Conclusie:

We hebben bevestigd dat alles wat ontstaat een oorzaak moet hebben. We hebben bevestigd dat het universum/multiversum/natuurlijke wereld ontstaan is. We hebben bevestigd dat de oorzaak van de natuurlijke wereld een bovennatuurlijk, tijdloze, ruimteloze, immateriële, persoonlijke oorzaak moet zijn.

Deze bovennatuurlijke schepper van het universum is wat wij noemen “God”.

Maar als Christen geloof ik niet dat God alleen maar de schepper van het universum is, maar ook de ontwerper van het universum. In het Christendom heeft God tenslotte niet zomaar een willekeurig, doelloos en chaotisch universum voortgebracht maar een universum met orde, systemen en regels en dat het gemaakt is voor levende wezens. Het volgende argument is dan ook het argument van ontwerp...